Η παρούσα συνέντευξη πάρθηκε κατά τη διάρκεια του No Border camp στο Στρασβούργο (19-28 Ιουλίου) από το Nicola και την Francesca συντρόφους από το κοινωνικό κέντρο της Ρώμης FORTE PRENESTINO, οι οποίοι δραστηριοποιούνται και σε άλλα επίπεδα κινηματική δράσης όπως σε κοινωνικά μέσα ενημέρωσης (π.χ. indymedia).

Αυτή η συνέντευξη προσπαθεί να φωτίσει το ρόλο που επιτέλεσαν και επιτελούν τα κοινωνικά κέντρα τόσο στην ανάδυση του νέου κινήματος στην Ιταλία όσο και στο χτίσιμο μιας άλλης κουλτούρας στην καθημερινότητα, κουλτούρας η οποία αναγκαστικά θα συγκρουστεί με την εξουσιαστική κουλτούρα και από την έκβαση αυτής της σύγκρουσης, σύγκρουσης σε επίπεδο συνειδήσεων και καθημερινού βιώματος, θα εξαρτηθεί και η γέννηση ενός ορατού, άμεσου και απτού ελευθεριακού οράματος που θα διαχυθεί και θα διαπεράσει όλα τα κοινωνικά στρώματα και εμπνέοντας το «πλήθος» θα το οδηγήσει στη μεγάλη έξοδο από την ετερονομία.

Η μερικότητα αυτής της συνέντευξης πρέπει να θεωρηθεί αυτονόητη, γιατί απλά αποτελεί την υποκειμενική άποψη δύο ανθρώπων που παρά το ότι δραστηριοποιούνται στο ανταγωνιστικό κίνημα της γείτονα χώρας λόγω του νεαρού της ηλικίας τους δεν έχουν βιώσει την ιστορική εξέλιξη των κοινωνικών κέντρων. Ωστόσο καταθέτουν τις δικές τους εμπειρίες και προσπαθούν να μεταφέρουν τη μνήμη ενός κινήματος που δεν έχει πάψει (και ελπίζουμε να μη πάψει) να αποτελεί πεδίο παραγωγής ρήξεων και δημιουργίας κοινωνικών αντιστάσεων από τα κάτω.

Ν: Λοιπόν, τα κοινωνικά κέντρα έχουν μία ιστορία 25 χρόνων και εμφανίστηκαν με το πάντρεμα των καταλήψεων στέγης και της underground κουλτούρας γύρω στα τέλη του '70-αρχές του '80, τη στιγμή που γνώριζαν ύφεση τα μεγάλα κοινωνικά κινήματα της δεκαετίας του '70.

Ν: Στην αρχή τα κοινωνικά κέντρα ήταν πραγματικά αυτοοργανωμένοι χώροι, όμως δεν διατηρούσαν στενές σχέσεις με την υπόλοιπη κοινωνία. Με την πάροδο των χρόνων τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν, άρχισαν δηλαδή να συνδέονται με την κοινωνική πραγματικότητα και να αναπτύσσονται ως οργανισμοί.

Φ: Στην αρχή, στα τέλη δηλαδή της δεκαετίας του '70, υπήρχε μεγάλο ενδιαφέρον στήριξης των αυτόνομων χώρων, όπως τα κοινωνικά κέντρα, γιατί αποτελούσαν κομμάτι ενός διευρυμένου πολιτικού χώρου, της εργατική αυτονομίας. Τα κοινωνικά κέντρα υπήρξαν ένα πείραμα που συνδεόταν αντίστοιχα με την προσπάθεια οικοδόμησης ενός αυτόνομου κινήματος μέσα στην κοινωνία. Ήταν λοιπόν συνδεδεμένα με τους εργάτες στα εργοστάσια, με τα νοσοκομεία που λειτουργούσαν αυτοδιαχειριζόμενα, καθώς και με ένα ευρύτερο κίνημα που οργανωνόταν σε όλη την Ιταλία. Ξεκίνησε έτσι σε διάφορες πόλεις μία προσπάθεια σε τοπικό επίπεδο, που οδήγησε στην ανάπτυξη των κοινωνικών κέντρων και στην αναγνώρισή τους ως σημαντικών σημείων αναφοράς για τις γειτονιές και τους ανθρώπους που ήθελαν να καλύψουν τις ανάγκες τους με έναν αυτοοργανωμένο και αυτοπαραγωγικό τρόπο.

Ν: Τα κοινωνικά κέντρα είναι πλέον συνδεδεμένα με την κοινωνική πραγματικότητα σε διάφορα επίπεδα, διατηρούν στενές επαφές με διάφορες οργανώσεις και με ένα μεγάλο κομμάτι της νεολαίας, ενώ παράλληλα δουλεύουν προς μία κατεύθυνση χτισίματος τοπικών και διεθνών δικτύων. Συχνά οργανώνονται κεντρικές κινητοποιήσεις από τα κοινωνικά κέντρα σχετικές π.χ. με τις ιδιωτικοποιήσεις, το περιβάλλον, τους μετανάστες κλπ.

Φ: Καταρχάς, τα κοινωνικά κέντρα δημιουργούν αυτόνομους χώρους όπου πραγματώνεται διαφορετικά η παραγωγή. Αποτελούν ελεύθερες ζώνες με έντονη παραγωγικότητα σε επίπεδο κοινωνικοπολιτικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων - να τι συμβαίνει στις καταλήψεις της Ιταλίας. Η κύρια σχέση με το κίνημα έγκειται στο ότι αποτελούν τη βάση για τη δημιουργία νέων και διαφορετικών κοινωνικών σχέσεων, ώστε να δημιουργηθεί ένας άλλος κοινωνικός ιστός που θα αναδημιουργεί και θα αναπτύσσει διαφορετικές διαδικασίες για τους ανθρώπους, στο πώς δουλεύουν, πώς αλληλεπιδρούν, πώς ανταλλάσσουν απόψεις και στο πώς παράγουν πολιτικούς οργανισμούς και εναλλακτικές προτάσεις στο παρόν σύστημα, στη σημερινή κοινωνία. Στην Ιταλία, τα κοινωνικά κέντρα αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι των πιο ριζοσπαστικών στοιχείων του πολιτικού κινήματος. Εδώ να σημειώσουμε ότι τα κοινωνικά κέντρα δεν έχουν μία κοινή πολιτική γραμμή, σε αυτά συνυπάρχει μία ποικιλία απόψεων και θέσεων, μία ποικιλία πολιτικών θεωριών καθώς και ποικιλία μεθόδων οργάνωσης του εκάστοτε κοινωνικού κέντρου. Και αυτό έγινε φανερό κατά τη διάρκεια των γεγονότων στη Γένοβα, αλλά και αργότερα, μέχρι το πιο πρόσφατο διάστημα όπου τα πράγματα μέσα στα κοινωνικά κέντρα αρχίζουν να διαφοροποιούνται, να εμφανίζονται νέα είδη κινημάτων, όπως οι disobedienti ή οι (πριν τη Γένοβα) Tute Bianche ή άλλα κοινωνικά κέντρα να στρέφονται σε μία πιο ελευθεριακή ή αναρχική κατεύθυνση. Έγινε προσπάθεια, επίσης, για την ανάπτυξη ενός μεγαλύτερου δικτύου κοινωνικών κέντρων τόσο στην Ιταλία, όσο και έξω από αυτή σε διεθνές επίπεδο. Τα κοινωνικά κέντρα αποτελούν από την έναρξη της εξέγερσης των Ζαπατίστας στο Μεξικό κομμάτι του παγκόσμιου αντικαπιταλιστικού κινήματος . Στην Ιταλία, τα κοινωνικά κέντρα ήταν που πρώτα συνδέθηκαν με τον αγώνα των Ζαπατίστας ή με τον αγώνα των παλαιστινίων ή με άλλους διεθνείς αγώνες και καμπάνιες.

Επίσης, υπάρχουν πολλές διαφορές στο εσωτερικό τους, όπως π.χ. ως προς την αντιμετώπιση των θεσμών. Κάποια κοινωνικά κέντρα έχουν δηλαδή κάποιου είδους συνεργασία ή υποστήριξη από τοπικά θεσμικά όργανα, όπως με τη μορφή χρηματοδότησης για κάποια από τα εγχειρήματα που πραγματοποιούνται σ’ αυτά, άλλα διατηρούν στενή σχέση με τους δήμους και συμμετέχουν σε προγράμματα, όπως πρόσφατα στο συμμετοχικό φόρο, που τα κοινωνικά κέντρα μαζί με συνεταιρισμούς και μικρές επιχειρήσεις συμβάλλουν άμεσα στην ενίσχυση της τοπικής οικονομίας.

Τα κοινωνικά κέντρα είναι τα μέρη όπου οι κοινωνικές συγκρούσεις αποκτούν εντονότερο χαρακτήρα, είναι τα μέρη που θα πρέπει να εστιάσεις, εάν θέλεις να μεταφέρεις αυτή τη σύγκρουση στο επίπεδο κατασκευής συνειδήσεων και αυτό είναι περισσότερο η φιλοσοφία των disobedienti και των κοινωνικών κέντρων των Ya Basta (τα οποία διαθέτουν μεγάλο δίκτυο) στην Ιταλία. Όσο για τα υπόλοιπα, πολλά κοινωνικά κέντρα συνεχίζουν την παραγωγή όχι μόνο σε επίπεδο ιδεών και πολιτικής, αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο, καθώς και σε πολιτιστικό επίπεδο, πράγμα πολύ σημαντικό. Υπάρχει επίσης σημαντική παραγωγή κοινωνικών μέσων ενημέρωσης, όπως π.χ. τα indymedia ή δίκτυα αντικουλτούρας όπως το ACN, Dado, τα οποία αποτελούν το εικονικό τοπίο-χώρο των κοινωνικών κέντρων στην Ιταλία.

Όμως στο φυσικό τοπίο-χώρο των κοινωνικών κέντρων υπάρχουν ακόμη χώροι διανομής βιβλίων, κέντρα πληροφόρησης (infoshop), εργαστήρια εναλλακτικής δημιουργίας, όπως studios ηχογραφήσεων και εναλλακτικής μουσικής παραγωγής ή παραγωγής video, υπάρχει δηλαδή έντονη πολιτιστική δραστηριότητα.

Τα κοινωνικά κέντρα αναπτύσσουν επίσης ισχυρές σχέσεις με το κίνημα των ανέργων, ειδικά στο Νότο ή με συνδικάτα βάσης όπως τα Cobas, RDB και άλλα μη θεσμικά συνδικάτα ή επίσης με το FIOM (το συνδικάτο των εργατών μετάλλου). Επίσης επιδιώκουν σχέσεις και με φοιτητικά κινήματα στα πανεπιστήμια. Αυτό δείχνει πως τα κοινωνικά κέντρα δεν αποτελούν (όπως παλιότερα) μία εικόνα ενός παράλληλου κόσμου-κοινωνίας, αλλά ότι είναι περισσότερο ένα παράδειγμα, μία πρόταση για ένα άλλο μοντέλο παραγωγής, το οποίο αγγίζει τη βάση της ίδιας της κοινωνίας. Δεν υπάρχει η επιθυμία για διαχωρισμό με την κοινωνία, αντιθέτως η επιθυμία είναι να είμαστε κομμάτι της και να την αλλάζουμε από τα μέσα, να αποτελούμε ένα ξεχωριστό παράδειγμα που να αποδεικνύει ότι είναι εφαρμόσιμο μέσα στην κοινωνία.

Φ: Υπάρχει πολιτική γραμμή αλλά δεν υπάρχει μόνο μία, γιατί η ποικιλομορφία είναι χαρακτηριστικό αυτού που ονομάζουμε κίνημα. Η διαφοροποίηση εντοπίζεται τόσο σε πρακτικές, όσο και σε θεωρητικές μεθόδους στις διάφορες πολιτικές οργανώσεις, όπως π.χ. η πολιτική ανυπακοή ή τα κοινωνικά κέντρα που έχουν ως σημείο αναφοράς το κίνημα της ανυπακοής (κοινωνικής ή πολιτικής) ή οι Άσπρες Φόρμες που είχαν πιο συγκεκριμένη πολιτική γραμμή, διαφορετική όμως από αυτή άλλων κοινωνικών κέντρων, όπως αυτών που έχουν σχέση με τα συνδικάτα βάσης Cobas ή άλλα κοινωνικά κέντρα που είναι τελείως αυτόνομα και δεν θέλουν να εγκλωβιστούν σε μία αυστηρή πολιτική κατεύθυνση. Αυτό συμβαίνει γιατί τα κοινωνικά κέντρα προτείνουν ένα άλλο τρόπο πολιτικής οργάνωσης που δεν είναι αυτή του κόμματος ή του συνδικάτου, αλλά περισσότερο ένα πλήθος από ομάδες συγγένειας (affinity groups), οι οποίες με ένα αυτόνομο και ανεξάρτητο τρόπο οργανώνονται και παίρνουν πολιτικές αποφάσεις.

Όσο γι’ αυτό που ρώτησες, πώς συνεργάζονται και πώς συνυπάρχουν τα ριζοσπαστικά κοινωνικά κέντρα με τα πιο μετριοπαθή ή πιο θεσμικά, αυτό είναι μία μεγάλη ερώτηση που θα χρειαστεί μια ιστορική αναδρομή για να απαντηθεί. Αν συγκρίνουμε για παράδειγμα το σήμερα με την εποχή που ξεκίνησαν τα κοινωνικά κέντρα, μπορούμε να πούμε ότι ζούμε στη μεταμοντέρνα εποχή, στην οποία ο έλεγχος και η παραγωγή διαπερνούν την κοινωνία, που σημαίνει πως δεν υπάρχει πλέον διαχωρισμός μεταξύ των εργοστασίων που παράγουν και της υπόλοιπης κοινωνίας. Η παραγωγή και το καπιταλιστικό σύστημα πολιορκούν, περιβάλλουν όλα τα επίπεδα της κοινωνίας, όλες τις πτυχές της ανθρώπινης ζωής και έτσι αυτή τη διαφοροποίηση μπορείς να την παρατηρήσεις στο κίνημα και στο πώς αυτό αναπτύσσεται και ποια κοινωνικά κομμάτια γίνονται μέρος αυτού του κινήματος. Όπως φαίνεται, για παράδειγμα, όταν ο κοινός εχθρός είναι ο καπιταλισμός ή οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές, τότε κάτι τέτοιο δεν αφορά μόνο τα ριζοσπαστικότερα κομμάτια, αλλά και τους άνεργους, τη νεολαία των κοινωνικών κέντρων, καθώς επίσης και πιο μετριοπαθείς ανθρώπους ή ακόμη και μερικά απολίτικα κομμάτια που τέλος πάντων δεν αποδέχονται το παρόν πολιτικό και οικονομικό σύστημα σε διάφορα επίπεδα. Έτσι το σημαντικό είναι πώς θα ενδυναμώσεις τη σύνδεση σου που βρίσκεις μέσα στην ποικιλομορφία χωρίς να χάσεις την ιδιαιτερότητα και ριζοσπαστικότητά σου. Η Γένοβα ήταν ένα παράδειγμα. 20 με 30 χρόνια είχε να εμφανιστεί στην Ιταλία μία τόσο διευρυμένη πλατφόρμα, στην οποία να συμμετέχουν από τα πιο μετριοπαθή σωματεία μέχρι τα συνδικάτα βάσης ή τα πιο ριζοσπαστικά κοινωνικά κέντρα και αυτό ήταν μία δοκιμασία. Είναι βέβαια πιο εύκολο να έχεις ένα κοινό συντονιστικό κατά τη διάρκεια μιας συνόδου, όπως της G8 ή κάποιου άλλου ξεχωριστού γεγονότος, αλλά το ζήτημα είναι πώς το χτίζεις αυτό μετά σε καθημερινή βάση, ως ένα εγχείρημα με συνέχεια, ένα πολιτικό εγχείρημα. Αυτό είναι μία μεγάλη ερώτηση, γιατί φυσικά υπάρχουν πολιτικές διαφορές, αλλά από την άλλη υπάρχει τώρα στην Ιταλία μία δεξιά κυβέρνηση. Ένα χρόνο πριν τη Γένοβα ο Μπερλουσκόνι ήρθε στην εξουσία και ξεκίνησε αλλαγές στη νομοθεσία για τα εργασιακά, για τους μετανάστες και το ρατσισμό, εφάρμοσε ένα νόμο για τις τηλεπικοινωνίες, οι οποίες είναι πλέον εξολοκλήρου μονοπωλιακές και εφάρμοσε άλλους νόμους, όπως για παράδειγμα το νόμο για τους εργάτες, καθώς και άλλα θεμελιώδη δικαιώματα του Ιταλικού συντάγματος έχουν παραβιαστεί, καθότι ο Μπερλουσκόνι ανήκει στην οικονομική ελίτ της χώρας, μέρος μιας πολύ διεφθαρμένης ιστορίας στην Ιταλία, που οδηγεί ένα μεγάλο κομμάτι της Ιταλικής κοινωνίας να αισθάνεται πως υφίσταται μία σύγκρουση. Να γιατί δεν μπορείς να είσαι τώρα μόνος, εννοώ οι πιο ριζοσπαστικοί, αλλά από την άλλη έχεις και μεγαλύτερο μέρος της ιταλικής κοινωνίας που αισθάνεται πως τα βασικά του δικαιώματα παραβιάζονται από την κυβέρνηση. Είναι η στιγμή που πρέπει να βρεις τρόπους να οργανωθείς με ομάδες κι οργανώσεις πολύ διαφορετικές από εσένα.

Ν: Όπως σας είπαμε και προηγουμένως, τα κοινωνικά κέντρα στο ξεκίνημα τους ήταν εντελώς έξω από την κοινωνία. Τώρα τα κοινωνικά κέντρα είναι περισσότερο συνδεδεμένα με την κοινωνία, πολύ κόσμος συχνάζει σ' αυτά και ακόμη περισσότερος θέλει να ενταχθεί στις λειτουργίες των κοινωνικών κέντρων. Υπάρχει βέβαια πολλές φορές μία καταναλωτική νοοτροπία από κόσμο που πηγαίνει στο κοινωνικό κέντρο σαν να πηγαίνει σε μία ντισκοτέκ, αλλά αυτό είναι και μία κοινωνική πραγματικότητα. Από την άλλη παρατηρείς ότι ένα κομμάτι αυτού του κόσμου σιγά σιγά εμπλέκεται σε κοινωνικά δρώμενα με τα οποία δεν θα υπήρχε περίπτωση να έρθει σε επαφή, εάν δεν προσέγγιζε έστω και έτσι το κοινωνικό κέντρο, ενώ τώρα ακόμη και οι πιο συντηρητικοί άνθρωποι δεν είναι τόσο επιφυλακτικοί, όταν μιλάς μαζί τους για τα κοινωνικά κέντρα. Υπάρχει μεγάλη αλληλεπίδραση μεταξύ απλών ανθρώπων και κοινωνικών κέντρων. Από ανθρώπους που πηγαίνουν στα κοινωνικά κέντρα για να πάρουν νομικές συμβουλές μέχρι να ενημερωθούν για την ανεργία ή για τη μετανάστευση - έτσι μη πολιτικοποιημένοι άνθρωποι εμπλέκονται πραγματικά σ’ αυτού του είδους τις παράλληλες κοινωνικές δομές.

Φ: Υπάρχουν κοινωνικά κέντρα πολύ δραστήρια με μεγάλη συμμετοχή από ανθρώπους της γειτονιάς που ορίζουν τους κοινωνικούς αυτούς χώρους ως χώρους που οργανώνεται η ζωή της γειτονιάς. Για παράδειγμα, σε γειτονιές όπου υπάρχουν πολλοί μετανάστες χωρίς άλλη πρόσβαση σε νομικές συμβουλές ή σε μαθήματα γλώσσας, τα κοινωνικά κέντρα αποτελούν γι’ αυτούς χώρους συνάντησης ανταλλαγής γνώσεων και πληροφοριών για θέματα που τους αφορούν. Οι άνθρωποι συνηθίζουν όλο και περισσότερο αυτά τα μέρη, οπότε κατ' αυτόν τον τρόπο τα κοινωνικά κέντρα «μολύνουν» την κοινωνία με ένα άλλο μοντέλο διαχείρισης. Για παράδειγμα, σε πολλά κοινωνικά κέντρα οργανώνονται συνεργατικές, όπως συνεταιρισμοί αυτοπαραγωγής και έτσι οι άνθρωποι βρίσκουν τρόπους να αυτοοργανωθούν.

Φ: Νομίζω ότι αυτή δεν είναι απαραίτητα μία αρνητική όψη. Εννοώ ότι δεν θεωρώ απαραίτητα αρνητικό όταν κάποιοι άνθρωποι μετά από ένα χρονικό διάστημα συμμετοχής στο κοινωνικό κέντρο αποφασίζουν να πάνε σε άλλο ή να το εγκαταλείψουν, αφήνοντας χώρο για καινούργιες ιδέες και προβληματισμούς, για να συμβεί κάτι άλλο. Θέλω να πω ότι αν οι άνθρωποι δεν φεύγουν, δεν θα υπάρχει ποτέ χώρος για να συμβεί κάτι άλλο. Θεωρώ ότι το πιο σημαντικό πράγμα είναι όταν αυτοί οι άνθρωποι μοιράζονται γνώσεις, εμπειρίες, αποκτούν πολιτική συναίσθηση και με την αποχώρησή τους αφήνουν χώρο για να συμβεί κάτι διαφορετικό, το οποίο χτίζεται και οργανώνεται συλλογικά κατά τη διάρκεια που ο κόσμος δραστηριοποιείται μέσα στο κοινωνικό κέντρο. Λοιπόν εγώ βρίσκω αρκετά θετικό ότι υπάρχει ανανέωση, ροή ανθρώπων, για παράδειγμα σ’ αυτή την ερώτηση ειδικά για το FORTE PRENESTINO (κοινωνικό κέντρο της Ρώμης) υπάρχει μία ποικιλία ανθρώπων που ζουν και δρουν σ’ αυτό, ωστόσο υπάρχει και μία μικρή ιστορική ομάδα από τότε που ξεκίνησε το κοινωνικό κέντρο πριν από 16 χρόνια, αλλά υπάρχουν και πολλοί που δουλεύουν περιφερειακά, όπως για παράδειγμα κάποιοι που συγκεντρώνονται σε συγκεκριμένα εγχειρήματα ή σε συγκεκριμένες πολιτικές καμπάνιες και μετά από ένα χρονικό διάστημα μετακινούνται και κάνουν άλλες απόπειρες και τελικά ίσως αυτοί να αποτραβηχτούν από την ενεργό δράση. Αυτό είναι ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των κοινωνικών κέντρων που δεν τα ανάγει σε κάτι το στατικό, αλλά σε κάτι που εξελίσσεται και μετασχηματίζεται μέσα στον κοινωνικό μετασχηματισμό, είναι κάτι το ζωντανό. Αυτή η δομή δεν είναι άψυχη, αλλά ζει και βιώνει τις κοινωνικές αλλαγές, τις αλλαγές των ανθρώπινων συμπεριφορών και αυτός είναι ο λόγος που τα κοινωνικά κέντρα μπορούν πάντοτε να αλλάζουν και να μετασχηματίζονται ως ιδέα, ως δομή, ως πολιτικό εγχείρημα και νομίζω ότι κάτι τέτοιο είναι θετικό.

Ν: Όχι, δεν συμφωνώ απόλυτα με τον τρόπο που θέτεις το ερώτημα. Νομίζω πως η κατάληψη ενός σπιτιού είναι πράξη επανοικιοποίησης των αναγκών, έτσι μπορούμε να την χαρακτηρίσουμε ευθέως ως άμεση δράση για να πάρεις πίσω αυτά που χρειάζεσαι για να ζήσεις. Η κοινωνική ανυπακοή είναι περισσότερο μία πολιτική πρακτική παρά μια κοινωνική, εκεί εντοπίζω τη διαφορά μεταξύ των δύο αυτών πραγμάτων.

Ν: Λοιπόν θα μιλήσω γενικά. Η καθημερινότητα στα κοινωνικά κέντρα είναι βασισμένη στην αυτοοργάνωση, αλλά πολλές φορές μπορείς να τη βρεις να εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους. Μερικές φορές σε οργανώσεις με «οριζόντια» δομή μπορείς να βρεις ανθρώπους να λειτουργούν ως ένα είδος αρχηγών, αλλά αυτό οφείλεται στην έλλειψη κουλτούρας. Συχνά σε μερικά κοινωνικά κέντρα συναντάς ανθρώπους που πληρώνονται εργαζόμενοι σ’ αυτά, οι οποίοι έχουν εξειδικευμένες ασχολίες και δουλεύουν σε συνεργατικές, ενώ κάποιοι άνθρωποι παρέχουν τις υπηρεσίες τους στη βάση του εθελοντισμού και αυτή την αρχή τη μεταφέρουν σε πολλά πράγματα που κάνουν.

Φ: Ειδικά το FORTE PRENESTINO είναι μία πολύ μεγάλη κατάληψη, δεν ξέρω ακριβώς πόσα τετραγωνικά μέτρα, αλλά πρόκειται πραγματικά για ένα τεράστιο μέρος και έτσι είναι πολλή δύσκολη η διαχείριση του χώρου. Υπάρχουν περίπου 50 άτομα που δουλεύουν καθημερινά στο χώρο για να το διατηρούν έτσι ώστε να μπορούν να πραγματοποιούνται οι δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρο σ’ άυτό, όπως η λαϊκή κουζίνα, το μπαρ, οι παμπ, πολλές διαφορετικού είδους συναυλίες. Αυτά τα πράγματα απαιτούν αρκετή ώρα από τους ανθρώπους για να οργανωθούν σε καθημερινό επίπεδο. Υπάρχει μία γενική συνέλευση μία φορά τη βδομάδα, στην οποία οι άνθρωποι με οριζόντιο τρόπο αποφασίζουν το καθημερινό πρόγραμμα, και επίσης συζητάνε για ειδικές δραστηριότητες. Το FORTE PRENESTINO είναι προσανατολισμένο σε ποικίλες μορφές τέχνης και έκφρασης, έτσι υπάρχουν αρκετά εργαστήρια, εκθέσεις, από θέατρο μέχρι μουσική, από γραφιστική μέχρι κολεκτίβες μέσων κοινωνικής ενημέρωσης (π.χ. Indymedia). Έτσι οι άνθρωποι είναι πολύ απασχολημένοι καλλιεργώντας τις κλίσεις τους, και έπειτα μπορούν να εκθέσουν τους καρπούς των προσπαθειών τους σ’ ένα κοινό. Και υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που έρχονται και ξέρουν ότι μπορούν να κοινωνικοποιήσουν τις δεξιότητες τους. Έπειτα οι άνθρωποι αυτοί εμπλέκονται στη φροντίδα του χώρου και στην καθαριότητα, μία δουλειά πολύ δύσκολη . Επίσης στο FORTE PRENESTINO ζουν πολλοί κούρδοι, υπάρχει μία κούρδικη κοινότητα, οι οποίοι συμβάλλουν στη συντήρηση του χώρου και μερικές φορές παίρνουν κάποια λεφτά γι' αυτό, έτσι μπορούν να επιβιώσουν από αυτή τη δραστηριότητα. Κάθε δραστηριότητα διατηρεί κάποιου είδους αυτοτέλεια, για όποιον θέλει να την πραγματοποιήσει και έπειτα υπάρχει ένας συντονισμός μέσω της γενικής συνέλευσης.

Φ: Στα κοινωνικά κέντρα της Ιταλίας φυσικά υπάρχει μεγάλη συζήτηση γύρω από αυτά τα θέματα, επειδή είναι και το βασικό ζήτημα να δημιουργείς ένα διαφορετικό τρόπο για να οργανώσουν οι άνθρωποι τις ζωές τους μέσω μιας ανεξάρτητης και οριζόντιας διαδικασίας, έτσι ώστε ο καθένας μαθαίνει να συνεργάζεται με τον άλλο. Κάτι τέτοιο αποτελεί μία θεμελιώδη όψη της ζωής και των δραστηριοτήτων μέσα σε μία κατάληψη. Μία από τις βασικότερες αρχές είναι ο τρόπος, με τον οποίο παίρνονται οι αποφάσεις για ένα ζήτημα, έτσι ώστε ο καθένας να μπορεί να έχει την γνώμη του για όλα τα θέματα και η συζήτηση συνεχίζεται μέχρι οι συμμετέχοντες να καταλήξουν σε μία συμφωνία. Σε κάποιες περιπτώσεις βέβαια εμφανίζεται το φαινόμενο της άτυπης ιεραρχίας, πράγμα το οποίο πιστεύω ότι ενυπάρχει σε ένα βαθμό στην ανθρώπινη φύση. Είναι φυσικό πολλές φορές οι άνθρωποι να προσπαθούν να επικρατήσουν και να επιβάλουν την άποψή τους στους άλλους και ο τρόπος για να το ξεπερνάς και να βρίσκεις μία λύση σε τέτοιου είδους προβλήματα είναι κάθε φορά να αφιερώνεις αρκετό χρόνο συζητώντας με τους ανθρώπους και να προσπαθείς να αναλύσεις γιατί τα πράγματα δεν λειτουργούν όπως θα θέλαμε. Πέρα απ' αυτό, κάθε φορά που παίρνονται αποφάσεις συλλογικά, θα πρέπει ο κόσμος να αντιλαμβάνεται την αξία αυτού του τρόπου λήψης αποφάσεων. Έτσι κάποιες φορές θα πρέπει να κάνεις υποχωρήσεις και να συνταχτείς με τις προτάσεις των άλλων, αναγνωρίζοντας τόσο τη δυσκολία λήψης αποφάσεων μέσω συλλογικών διαδικασιών, όσο και την αξία αυτής της διαδικασίας. Αυτό δεν αφορά μονό μία ειλημμένη απόφαση, αλλά έναν τρόπο για να συζείς και να συνυπάρχεις με τους άλλους και κάτι τέτοιο χρειάζεται χρόνο. Θα ήθελα να προσθέσω ακόμη ότι χρειάζεται πολύ δουλειά για να καλλιεργηθεί σε όλους η αίσθηση υπευθυνότητας όσον αφορά αυτά που λεει και κάνει ο καθένας ή το πώς επικοινωνείς με τον άλλο. Είναι ένα κομμάτι αυτού που ονομάζεται κουλτούρα και ένα ζήτημα είναι πώς τη χτίζεις αυτή μέσα στο κοινωνικό κέντρο. Ένα άλλο θέμα είναι αυτό της εκπαίδευσης, (αν και είναι μία λέξη που δε μ’ αρέσει να τη χρησιμοποιώ γιατί εμείς δεν θέλουμε να διδάξουμε στον άλλο) του πώς μοιραζόμαστε τις γνώσεις μας και έτσι επιτελείται μία διαδικασία αλληλομόρφωσης. Υπάρχει πολύ πολιτική δουλειά σ’αυτή την κατεύθυνση, είναι κάτι σαν να αναλύουμε και να αποκτάμε συναίσθηση σχετικά με το πώς σκεφτόμαστε πολιτικά, τι κάνουμε πολιτικά και πώς το μοιραζόμαστε συλλογικά. Αυτό είναι ένα σημαντικό ζήτημα, ίσως η βάση για όλη την υπόλοιπη δουλειά.

Ν: Έξω από τα κοινωνικά κέντρα μπορείς να βρεις πολλές διαφορετικές πραγματικότητες που χρησιμοποιούν πρακτικές, οι οποίες γεννήθηκαν στα κοινωνικά κέντρα από τη δουλειά σε συνειδησιακό επίπεδο μέχρι την αυτοοργάνωση. Έτσι υπάρχουν πολλά παραδείγματα από κολεκτίβες στο πανεπιστήμιο, από μαθητές σε σχολεία, από δασκάλους, από εργατικές ομάδες, από μετανάστες, ή επίσης γιατροί που αυτοοργανώνονται μ’αυτόν τον τρόπο. Συχνά όλοι αυτοί συνδέονται με τα κοινωνικά κέντρα αλλά δεν λειτουργούν απαραίτητα μέσα σ’ αυτά και ακόμη δουλεύουν σε δίκτυα βασισμένα στον ίδιο τρόπο αντίληψης του τρόπου παρέμβασης. Αυτά τα δίκτυα συμφωνούν σε μεγάλο βαθμό με τον τρόπο λειτουργίας των κοινωνικών κέντρων και την κουλτούρα της κατάληψης και συχνά δουλεύουν μαζί με τα κοινωνικά κέντρα για ένα συγκεκριμένο ζήτημα, έστω και με το να συναντιούνται σ’ ένα κοινωνικό κέντρο μία φορά τη βδομάδα χωρίς να έχουν άλλη σχέση με την καθημερινότητά του